HANGİ HALLER İŞ KAZASI OLARAK NİTELENDİRİLİR?
Çalışanın, işyeri dışında işyeri ile ilgili bir işin yapılması amacıyla işveren tarafından tahsis edilen bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi esnasında araba kazası meydana geldi ve yaralandı.
SORU: Bu durumda ne olacak, meydana gelen kazanın iş kazası olması için illa işyerinde mi gerçekleşmesi gerekir?
Bir kazanın iş kazası olup olmadığının tespiti için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 13. maddesine bakılması gerekir. Bu madde ile hangi kazaların iş kazası olduğu ve hangi durumlarda iş kazasının meydana geleceğinin sınırı çizilmiş olup, aşağıda belirtilen durumlar dışındaki haller iş kazası olarak değerlendirilmemektedir. Şöyle ki;
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaylar iş kazası olarak nitelendirilmektedir.
CEVAP: Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, meydana gelen her türlü kaza iş kazası olarak kabul edilmektedir. Başka bir yer kriteri herhangi bir sınırlamaya tabi değildir. İşyeri dışındaki çok yakın bir yer kadar, başka bir ülke de anılan kritere dahildir.
SORU: Peki çalışan bu sırada görevlendirildiği iş ile uğraşmıyor ise kazanın tanımı değişir mi?
CEVAP: Görevlendirilen işçinin bu sırada uğradığı kazanın iş kazası sayılabilmesi için kaza anında görevlendirildiği işle ilgileniyor olması şart değildir. Görevli bulunduğu zaman boyunca tiyatroya, konsere, lokantaya gidebilir, ayrıldığı işyerine dönünceye kadar normal yaşantı içerisinde kalmak koşuluyla, boş zamanlar da dâhil, tüm risklere karşı sigortalı sayılır. Aranan temel unsur işverence görevlendirme olduğundan, bu tür bir otorite ilişkisinin bulunmadığı olayları ise iş kazası saymak mümkün değildir.
Örneğin; iş kazası nedeniyle hastaneye kaldırılan ve burada tedavi edildikten sonra taburcu edilip evine gönderilen sigortalının yolda uğradığı trafik kazası iş kazası sayılmamaktadır. Ancak, işveren tarafından görevlendirildiği zaman içinde veya işveren otoritesi altında bulunduğu sırada meydana gelen her tür kaza iş kazası sayılmaktadır.
Örneğin; işçinin çalıştığı işyerinin bulunduğu şehirden başka bir şehirde bulunan şubesi ya da satış mağazasına hesapları kontrol için gönderilen bir işçinin yolda uğradığı trafik kazası olayı veya başka bir ülkedeki fuara katılmak üzere işverence gönderilen işçinin uçağının düşmesi sonucu ölmesi olayı, iş kazasıdır.
SORU: Yargıtay'ın meydana gelen bir kazanın iş kazası olup olmadığına ilişkin görüşleri nelerdir?
CEVAP: Yargıtay'ın [Yarg. 10. Hukuk Dairesi 13.10.1987 Tarihli ve 50245139 sayılı] kararına göre, işveren sigortalıyı görevle başka bir yere gönderdiğinde, işçi yolda parkta arkadaşlarıyla oturup konuşurken bir bombanın patlaması sonucunda ölmesini ... olayın sigortalının görev ile başka bir yere gönderildiği zaman süreci içinde ortaya çıktığı kuşkusuz olduğuna göre, kazayı iş kazası saymak yasal zorunluluktur diyerek iş kazası saymıştır.
Buna karşılık, sigortalının kendi kullandığı özel arabası ile görev yerine hareket etmeden önce, ailesi ile vedalaşmak üzere evine gitmekte iken trafik kazası geçirmesi durumunda iş kazası sayılmamıştır[Yarg. 9. Hukuk Dairesi 15.10.1991 Tarihli, 7939/11315 sayılı kararı]. Çünkü; burada kaza, işçinin görev ile başka bir yere gönderilmesi sırasında değil, bundan önce, evine gittiği sırada, açıkçası görev dışında meydana gelmiştir. Bu olayı 5510 sayılı kanun madde 13-c kapsamında değerlendirmek mümkün değildir.
SORU: Çalışanın işin yapıldığı yere kendi olanakları ile giderken kaza geçirmesi durumunda meydana gelen kaza iş kazası olarak nitelendirebilecek midir?
CEVAP: Sigortalılara, ancak işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında, meydana gelen kazalar iş kazası sayılmakta ve SSK tarafından gerekli yardımlar yapılmaktadır.
Örneğin; işçi, servis aracına binmek için işverence belirlenen yerde beklediği sırada üçüncü bir bahsin eylemi ile yaralanması olayı ya da işçinin servis aracından inerken düşmesi olayı, iş kazasıdır. Olayın iş kazası olması için hizmetin işverence sağlanması gereklidir. İşine kendi olanakları ile giden işçinin uğradığı kaza, iş kazası değildir.
Yani söz konusu hükmün uygulanabilmesi iki koşulun varlığına bağlıdır Bunlardan birincisi, taşıtın (aracın) işveren tarafından sağlanması; ikincisi ise, sigortalıların işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında kazaya uğramalarıdır. Aracın işverene ait olup olmaması da önem taşımaz. İşverenin işçilerini başka birisinden kiraladığı otobüsle işyerine getirip götürmesi ya da işçilerin işyerine gidişi gelişi için üçüncü şahısla bir taşıma sözleşmesi yapması durumunda, araçta geçirilen kaza iş kazası niteliği taşır.
Genellikle trafik kazaları, iş kazası olarak kabul edilmektedir. Ancak, 5510 sayılı yasanın 13-e maddesinin mutlak ifadesi karşısında sadece trafik kazaları değil taşıma ile ilgili tüm olayların da iş kazası olarak sayılması gerekir. Sigortalının araca binerken elini sıkıştırması, dışarıdan açılan ateş sonucu yaralanması, taşıt içinde diğer sigortalılarla kavga ederken yaralanması gibi durumlar da iş kazası sayılacaktır.